Tuần 60: Sách Châm Ngôn (chương 16-31) CHÂM NGÔN CỦA SALOMON (10,1 – 22,16)

Sách Châm Ngôn, Chương 16-31 | Bài Giảng của ĐGM Phêrô Nguyễn Khảm

Đây là phần dài nhất trong sách Châm Ngôn, gồm 375 câu châm ngôn nói về mọi mặt của đời sống. Những câu châm ngôn này được gán cho vua Salomon. Những câu châm ngôn liên quan đến cùng một đề tài không được sắp xếp thành một phần riêng nhưng rải rác nhiều nơi. Tuy nhiên cũng có một số phần khá rõ: chương 10-15 chủ yếu là những châm ngôn bàn về sự đối kháng giữa người công chính và kẻ tội lỗi. Chương 16-22 có nhiều lời khuyên cụ thể về sự thành công. Những gợi ý tiếp theo sẽ tập trung vào một vài đề tài đáng được quan tâm.

Những châm ngôn của Salomon được ghi lại từ chương 10-22, nhưng 15 câu đầu trong chương 16 (16,1-15) là trung tâm điểm. Những câu này bàn đến mối tương quan giữa sự khôn ngoan nhân loại và Thiên Chúa. Thiên Chúa điều khiển mọi khía cạnh của đời sống cũng như những tính toán của con người

– Câu 1 xác quyết chính Thiên Chúa đóng vai trò quyết định:“Những mưu tính lòng dạ là của con người, nhưng câu trả lời đến từ Giavê.”

– Câu 2 và 3 khai triển xác quyết trên: chỉ khi nào để cho Thiên Chúa điều khiển thì dự định của con người mới thành công:“Hãy phú cho Giavê mọi công trình của ngươi, và mọi dự tính của ngươi sẽ được thực hiện.”

– Câu 5-8 liệt kê những thái độ phải có: khiêm tốn thay vì kiêu ngạo, sống trung tín và tín nghĩa, lánh xa sự dữ dù phải chịu thiệt thòi.

– Câu 9 tóm kết xác tín:“Lòng người suy tính về đường mình đi, nhưng chính Giavê cho bước chân nên mạnh.”Những câu châm ngôn này có ý nghĩa gì cho kinh nghiệm sống đức tin của tôi?

Trong truyền thống trí thức của vùng Cận Đông, lời nói đóng vai trò hết sức quan trọng. Lời nói vừa là khí cụ xây dựng lại vừa là phương thế hủy diệt.. Trong phần Châm Ngôn của Salomon, có khá nhiều câu bàn về lời nói:

“Môi miệng người ngu xuẩn đưa đến kiện tụngvà miệng nó kêu gọi roi vọt” (18,6)

“Miệng người ngu là sự đổ vỡ của nóvà môi miệng nó là cạm bẫy cho mạng sống của nó” (18,7)

“Kẻ trả lời trước khi nghe,chuốc lấy điên dại và thẹn thùng” (18,13)

Chết và sống đều do cái lưỡi

Những kẻ yêu mến nó sẽ được ăn hoa quả của nó” (18,21)

Lời có thể thay đổi con người:“Người vứt bỏ lời sửa trị tự coi nhẹ mình,người nghe lời quở mắng tích lũy thêm hiểu biết” (15,32)

Lời có thể chữa lành:“Lời nói không suy xét đâm thủng như lưỡi kiếm,những lưỡi người khôn ngoan làm lành vết thương” (12,18)

Phải biết tự chế trong lời nói:“Kẻ giữ miệng, giữ được sự sống,người môi toác hoác đến chỗ diệt vong” (13,3)

“Kẻ biết giữ miệng là người hiểu biết,người bình tĩnh là người thông hiểu” (17,28)

– Thánh Giacôbê Tông đồ cũng nhấn mạnh đến tầm quan trọng đặc biệt của lời nói: “Ai không sa ngã trong lời nói, ấy là người hoàn hảo, có khả năng kềm chế toàn thân…Ta dùng lưỡi mà chúc tụng Chúa là Cha chúng ta, ta cũng dùng lưỡi mà nguyền rũa những con người đã được làm ra theo hình ảnh Thiên Chúa. Từ cùng một cái miệng, phát xuất lời chúc tụng và lời nguyền rủa. Thưa anh em, như vậy thì không được” (3,2-10).

Sách Châm Ngôn được gán cho vua Salomon. Chắc chắn có nhiều câu châm ngôn trong sách phát xuất từ vị vua nổi tiếng khôn ngoan này; tuy nhiên sách này đúng ra là một sưu tập nhiều giáo huấn và châm ngôn từ nhiều thời đại. Như thế sách này chứa đựng kho tàng minh triết của nhân loại.

Điều quan trọng là không chỉ đọc thoáng qua nhưng nên tập trung vào một lời nào đó, rồi suy nghĩ và đối chiếu với kinh nghiệm đời sống của mình. Có như thế, giáo huấn của sách này mới thực sự mang lại ích lợi cho ta, không những về mặt thiêng liêng mà ngay cả về mặt nhân bản cũng như trong những quan hệ xã hội hằng ngày.

(Audio: Nguyễn Anh Tuấn)